ارائه سناریوهای ممکن مدیریت کیفیت آب در حوضه ی گرگانرود با استفاده از تجزیه و تحلیل معیارهای سیمای سرزمین

چکیده خصوصیات کیفی آب مولفه هایی هستند که در نظر گرفتن آن، در برنامه ریزی های مربوط به مدیریت منابع آب و همچنین ارزیابی سلامت حوضه های آبخیز و اعمال تغییرات مدیریتی ضروری است ولی در کشور ما تاکنون کمتر مورد توجه قرار گرفته اند. توجه به کیفیت آب های سطحی به این دلیل که بیشتر در معرض مستقیم انواع آلاینده ها هستند از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این تحقیق معیارهای سیمای سرزمین که از جوان ترین شاخه های علم بوم شناسی است در جهت بهسازی کیفیت آب رودخانه به کار رفت. با توجه به اهمیت رودخانه ها و زیستگاه های آبی کشور به عنوان مهمترین بوم سازگان های آبی که باید در برنامه های توسعه و بهره برداری منابع آب جایگاه و برنامه خاصی برای آن ها در نظرگرفته شود و نظر به اهمیت رودخانه گرگانرود در استان در این تحقیق ارئه سناریوهای ممکن مدیریت جهت بهبود کیفیت آب این رودخانه مد نظر قرار گرفته است. کل مساحت حوضه رودخانه گرگانرود 1019700 هکتار است که تقریبا بخش جنوبی استان گلستان را پوشش می دهد. در ابتدا ارتباط بین میانگین 27 ساله 9 پارامتر وابسته کیفی آب و 41 پارمتر مستقل سیمای سرزرمین با استفاده از تجزیه و تحلیل آماری بررسی شد. نتایج نشان داد که از میان 41 ویژگی تنها 18 ویژگی همبستگی معنی دار ندارند و بقیه به این 18 ویژگی وابسته و با آنها همبسته هستند. از این رو این موارد حذف گردیدند. تحلیل روند متغیرهای کیفیت آب با آزمون من- کندال نشان داد که متغیرهای اسیدیته و کربنات روند افزایشی در دوره زمانی سال 1360تا 1387 داشته اند و متغیرهای کلسیم، هدایت الکتریکی، کل مواد جامد محلول، بیکربنات، کلر، سولفات روند کاهشی در دوره زمانی مورد بررسی داشته اند. در ادمه رتبه بندی زیرحوضه ها ی منطقه مطالعاتی بر مبنای 12 عامل اصلی ( با توضیح اینکه متغیر مورد نظر در دسترس انسان است و انسان می تواند در آن تغییری ایجاد کند) و موثر در طبقه بندی زیرحوضه ها از نظر ویژگی های آنها و 9 متغیر کیفی آب انجام شد و سپس رتبه بندی آب زیرحوضه از نظر عامل کیفی و بحرانی در آنها انجام شد. در نهایت زیرحوضه ها از نظر وضعیت تخریب و نیاز به رسیدگی رتبه دهی شدند. از بدترین به بهترین وضعیت زیرحوضه 9 بدترین وضعیت را دارد. پس از آن زیرحوضه های 3، 1، 6، 10، 5، 7، 4، 8، 2 قرار می گیرند. پس از رتبه بندی زیر حوضه از نظر 12 متغیر مستقل معیارهای سیمای سرزمین و 2 متغیر وابسته کیفیت آب تعدادی گزینه قابل اجرا در محیط در نظر گرفته شدند. افزایش تعداد لکه های درختی، کاهش جاده با الگوریتمcost و افزایش مرتع، کاهش کشاورزی با mce و به ازای آن افزایش مرتع، افزایش مرتع به ازای کاهش بایر، فعالیت واکاری که اثر آن در محیط به صورت کاهش چین خوردگی بروز می کند. سپس، با استفاده از رابطه رگرسیونی موجود نتایج حاصل از هر گونه فعالیت مدیریتی بر پارامترهای کیفی آب سنجیده شد. در ادامه با استفاده از فرمول ?2، 32 سناریوی مدیریتی پیشنهادی قابل اجرا تدوین گردید و با استفاده از روش برنامه ریزی خطی سناریوی 10 که شامل فعالیت افزایش تعداد لکه های درختی و واکاری می باشد و بهبود کیفی آب را به دنبال دارد انتخاب شد. لذا می توان گفت برنامه های پایش کیفیت آب و اقدامات مدیریت کیفی آب در این آبخیز ضرورت دارد. واژه های کلیدی: کیفیت آب، آزمون من- کندال، برنامه-ریزی خطی، فعالیت مدیریتی، سناریوسازی